گرمازدگی پیشگیری، علائم ، عوارض و درمان آن

گرمازدگی به گرم شدن بیش از اندازه‌ی بدن می‌گویند که معمولا ناشی از مواجهه‌ی طولانی مدت با دمای بالا یا فعالیت بدنی در دمای بالا است.

گرمازدگی موقعیتی حادّ و تهدید کننده زندگی است که در این حالت سیستم تنظیم کننده دمای بدن ، به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در هوای گرم یا تولید بیش از حدّ گرما در بدن و یا وجود هر دو حالت ، از کار می افتد.درحالت گرمازدگی بدن نمی تواند گرمای اضافی خود را دفع کند، در نتیجه دمای بدن خیلی افزایش می یابد که می تواند اندام های اصلی را تخریب کند.

گرمازدگی شدید جدی‌ترین نوع آسیب گرمایی است و درصورتی که دمای بدن به بیش از ۴۰ درجه‌ی سانتی گراد برسد، اتفاق می‌افتدو در صورت بروز عوارض شدید به گرماگرفتگی تبدیل می شود. در حقیقت گرمازدگی خفیف ترین و گرما گرفتگی (گرفتگی عضلات بر اثر گرما) شدیدترین آن می باشد.

بدیهی است که این شرایط در ماه‌های گرم سال خصوصاً در فصل تابستان بیشتر دیده می‌شود.

در نظر داشته باشید که گرمازدگی شدید یا گرما گرفتگی به درمان اورژانسی نیاز دارد. اگر درمان نشود می‌تواند منجر به تخریب مغز، قلب، کلیه‌ها و ماهیچه‌ها شود. دقت کنید هرچه بیشتر درمان به تعویق بیفتد، آسیب شدیدتر می‌شود و خطر به جا ماندن عوارض جدی یا مرگ افزایش می‌یابد.

خوشبختانه در بسیاری از موارد گرمازدگی قابل پیشگیری است.

آنچه در این مطلب خواهید خواند :

دلایل بروز گرمازدگی و گرما گرفتگی:

ترکیب گرمای بدن با گرمای محیط دمای مرکزی نامیده می شود. این به معنی دمای داخلی بدن است. بدن برای حفظ درجه حرارت مرکزی طبیعی که تقریباً ۹۸.۶ فارنهایت (۳۷ درجه سانتیگراد) است نیاز به دریافت گرما از محیط یا از دست دادن گرما دارد. در صورت بروز مشکل در عدم توانایی بدن در خنک کردن دمای مرکزی خود، گرمازدگی اتفاق می‌افتد.

در هوای گرم بدن عمدتا با تعریق خنک می شود. تبخیر عرق دمای بدن را تنظیم می کند. با این حال، وقتی در هوای گرم و مرطوب بیش از حد ورزش کنید یا فعالیت سنگین داشته باشید، بدن قادر به خنک کردن خود نخواهد بود. در نتیجه ممکن است دچارگرمازدگی، خفیف ترین نوع بیماری مرتبط با گرما، شوید.

مواجهه با محیط داغ

در نوعی از گرمازدگی که گرمازدگی غیرفعالیتی (کلاسیک) نامیده می‌شود، بودن در محیط داغ منجر به افزایش دمای مرکزی بدن می‌شود. این نوع از گرمازدگی معمولا بعد از مواجهه با هوای داغ و مرطوب، مخصوصا برای مدت طولانی، اتفاق می‌افتد و اغلب در افراد مسن و یا افرادی که بیماری‌های مزمن دارند دیده می‌شود.

فعالیت شدید

در هر دو نوع گرمازدگی، مشکل ایجاد شده می‌تواند ناشی از پوشیدن بیش از حد لباس که از تبخیر شدن عرق و خنک شدن بدن جلوگیری می‌کند، نوشیدن مشروبات الکلی که توانایی بدن برای تنظیم دما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و کاهش آب بدن به علت عدم نوشیدن کافی آب و درنتیجه عدم جبران آب دفع شده توسط تعریق، باشد.

قرار گرفتن در معرض هوای بسیار گرم:

در گرمازدگی کلاسیک، قرار گرفتن در دماهای بالا می تواند منجر به بالا رفتن دمای مرکزی بدن شود. این نوع گرمازدگی معمولا با قرار گرفتن در هوای گرم و مرطوب، بخصوص در مدت زمانهای طولانی، ایجاد می شود. این اتفاق معمولا در افراد مسن یا افرادی که دچار بیماریهای زمینهای هستند رخ میدهد.

فعالیت شدید:

گرمازدگی فعالیتی نوعی گرمازدگی ناشی از افزایش دمای مرکزی بدن میتواند در نتیجه فعالیت شدید بدنی در هوای گرم باشد. این اتفاق برای افرادی که در دمای بالا ورزش و یا فعالیت میکنند رخ داده و عادت نداشتن به این دماها میتواند این وضعیت را در افراد تشدید کند.

در هر دو حالت گرمازدگی وضعیت فرد میتواند ناشی از موارد زیر باشد:

لباس زیاد : در نتیجه تعریق و تبخیر آن از سطح بدن، دمای بدن پااین میآید. درصورتی که فرد لباس زیاد به تن داشته باشد، این لباسها مانع از تعریق فرد میشود.

نوشیدن الکل : نوشیدن الکل توانایی بدن در تنظیم دما را کاهش میدهد.

اختلالات ناشی از گرمازدگی به سه دسته تقسیم می شوند :

کرامپهای عضلانی ناشی از گرما , خستگی مفرط , هیپوترمی

کرامپهای عضلانی ناشی از گرما :

این وضعیت شامل اسپاسم عضلات ارادی به دلیل تخلیه الکترولیتها بوده , معمولاً زمانی رخ میدهد که فرد در اثر قرارگرفتن در معرض گرما , دچار تعریق شدید شده , مقداری زیادی آب و نمک از دست بدهد , و سپس توسط نوشیدن آب , کمود مایعات خود را بدون در نظر گرفتن کمبود نمک جبران نماید (مانند بروز کرامپهای عضلانی در ورزشکاران )

مداخلات اورژانس شامل خنک نگهداشتن بیمار و خوراندن نمک و یا تزریق نرمال سالین به او می باشد .

خستگی مفرط ناشی از گرما :

این وضعیت معمولاً زمانی رخ میدهد که فرد در اثر قرار گرفتن در معرض گرما , مقادیر زیادی آب و نمک را از طریق تعریق شدید از دست بدهد . شکایات بیمار معمولاً شامل سردرد , تهوع , سرگیجه و اختلال در بینایی است .

مداخلات اورژانس در این وضعیت شامل قرار دادن بیمار در جای خنک و خوراندن آب و نمک به او می باشد.

در صورت وجود حالت تهوع و استفراغ , و یا بیهوش بودن بیمار تزریق وریدی نرمال سالین ضروری است .

هیپوترمی در گرمازدگی :

در موقعیتهای بسیار گرم , بخصوص در هوای مرطوب و بدون باد ( شرجی ) , ممکن است هیپوترمی ظاهر گردد.

در چنین وضعیتی درجه حرارت بدن به بالای ۴۰ درجه سانتیگراد رسیده , تنظیم حرارت مختل می شود .

علائم شامل کانفیوژن , اغما و تشنج است.

در هیپوترمی ؛ هیپوتالاموس دچار اختلال کارکرد می شود و چون بیمار (بدلیل شرایط محیطی) عرق نمی کند، پوست گرم و خشک است و معمولاً کاهش آب و الکترولیتها شدید نیست .

علائم گرمازدگی

علائمی که نشان می دهد در معرض گرمازدگی هستید، شامل :

ضعف و خستگی
کشیدگی و درد عضلات
استفراغ و تهوع
پوست رنگ پریده و چسبناک
افزایش دمای غیر طبیعی بدن
گرفتگی عضلات
سرگیجه
ضعف و غش
ادرار زرد تیره یا نارنجی
سردرد و اسهال

علائمی که هشدار میدهند شما گرما زده شده‌اید و احتمال گرمازدگی را نمایش می دهند. این علائم گرمازدگی ممکن است به طور ناگهانی یا با گذشت زمان، به خصوص با دوره‌های ورزش طولانی مدت ایجاد شود.

علائم و نشانه های احتمالی گرمازدگی که به صورت بدنی و فیزیکی ممکن است بروز کنند، عبارتند از:

ضعف پس از مواجه با گرما
سرگیجه پس از مواجه با گرما
خستگی پس از مواجه با گرما
پوست خشک و داغ یا نقظه مقابل پوست خنک، مرطوب و مور مور شده در اثر گرما : در گرمازدگی ناشی از هوای گرم، پوست در لمس خشک و داغ است اما در گرمازدگی ناشی از ورزش شدید، پوست ممکن است در لمس خشک و کمی مرطوب باشد.
دمای بالای بدن: علامت اصلی گرمازدگی، بالا بودن دمای مرکزی بدن در اندازه گیری از طریق مقعد (اندازه گیری رکتال) به میزان ۴۰ درجه سانتی گراد یا بالاتر است.
تعریق شدید یا نقطه مقابل آن عدم تعریق
دهیدره شدن : درصورتی که آب کافی ننوشیده باشید، آب بدن شما کاهش یافته و تعریق صورت نمی‌گیرد.
گرگرفتگی پوست: وقتی دمای بدن بالا می‌رود، پوست ممکن است به رنگ قرمز دربیاید.
پوست ابتدا قرمز شده و سپس رنگ پریده یا کبود می شود
تنفس کوتاه و سریع
نبض سریع و ضعیف : ضربان قلب بالا ؛ ضربان قلب می‌تواند به مقدار قابل توجهی افزایش یابد. زیرا استرس گرمایی برای کمک به خنک کردن بدن فشار زیادی به قلب وارد می‌کند.
فشار خون پایین هنگام ایستادن
افزایش دمای بدن به بیش از ۴۰ درجه
سردرد : سردردی که ممکن است ضربان دار باشد.
گرفتگی عضلات
گشادی مردمک چشم
تهوع و استفراغ
تنفس سریع

علائم روحی و روانی گرمازدگی نیز شامل موارد زیر است:

تغییر وضع هوشیاری یا رفتاری
صحبت منقطع
آشفتگی
زدن سخنان بی ربط
گیجی
پرخاشگری و رفتار پرخاشگرانه
آشفتگی و هیجان
دلیریوم (روان آشفتگی یا در واقع اختلال کلی اعمال شناختی)
توهم
بی حالی
رخوت و بی حسی ( واکنش های بدن بیش از حد آرام و آهسته می شود ) و
تشنج و کما

تشخیص گرمازدگی توسط پزشک و کادر درمان :

اگر به دلیل گرمازدگی نیاز به مراقبت پزشکی دارید، این مشکل ممکن است برای پرسنل پزشکی مشخص باشد.

پزشک علائم شما را بررسی کرده و میزان فشارخون و دمای بدن شما را اندازه می گیرد.

در غیر این صورت درجه حرارت مقعدی برای تأیید تشخیص و رد گرما گرفتگی اندازه‌گیری می‌شود. دماسنج مقعدی بیشتر از دماسنج دهانی در این موارد کاربرد دارد.

اگر پزشک مشکوک باشد که امکان تبدیل گرمازدگی به گرما گرفتگی وجود دارد، در این حالت پزشک نمونه ادرار و خون شما را با تجویز آزمایش های مربوطه بررسی می کند. ممکن است به آزمایشات دیگری نیاز باشد. این آزمایش‌ها معمولا یکی از موارد زیر را شامل می‌شود:

آزمایش خون برای بررسی سطوح پایین سدیم یا پتاسیم خون و محتوای گازهای موجود در خون.
آزمایش ادرار برای بررسی غلظت و ترکیب ادرار و عملکرد کلیه که می تواند تحت تأثیر گرمازدگی قرار گیرد.
آزمایشات عملکردی عضله برای بررسی رابدومیولیز – آسیب جدی به بافت عضلانی.
عکس برداری با اشعه ایکس و تصویربرداری های دیگر برای بررسی آسیب به اندام های داخلی.

چه عواملی سبب تشدید علائم گرمازدگی می‌شود؟

هرکسی ممکن است دچار گرمازدگی شود، اما برخی از عوامل باعث افزایش حساسیت به گرما می شوند.

از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن بالا یا کم : خطر گرمازدگی در نوزادان و کودکان زیر ۴ سال و بزرگسالان بالای ۶۵ سال بیشتر است. توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت در افراد کم سن و سال کاملاً تکامل نیافته است. در افراد مسن نیز ممکن است به دلیل بیماری، داروها یا سایر عوامل این تووانایی کاهش یابد.

داروهای خاص : داروهایی که توانایی بدن در هیدراته ماندن و واکنش مناسب به گرما را تحت تأثیر قرار می دهند. این داروها شامل داروهای مورد استفاده برای درمان فشار خون بالا و مشکلات قلبی، کاهش علائم آلرژی، مسکن ها یا داروهای کاهنده علائم روانپزشکی از جمله داروهای ضد روان پریشی هستند.
به علاوه برخی از داروهای غیرقانونی، مانند کوکائین و آمفتامین نیز می توانند دمای بدن را افزایش دهند.

چاقی : وزن اضافی بر توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت تأثیر به سزایی دارد و موجب حفظ گرمای بیشتری می شود.

تغییرات ناگهانی دما : اگر به گرما عادت نداشته باشید، مستعد ابتلا به بیماری های مرتبط با گرما مانند گرمازدگی هستید. سفر از یک منطقه با آب و هوای سرد به مکانی با آب و هوای گرم یا زندگی در منطقه ای که موج گرمای اولیه داشته باشد، فرد را در معرض خطر بیماری مرتبط با گرما قرار می‌دهد. زیرا بدن فرصتی برای عادت به دمای بالاتر نداشته است.

شاخص حرارت بالا : شاخص گرما یک مقدار درجه حرارت واحد است که احساسی را که دمای خارج از منزل و رطوبت به فرد می دهد، در نظر می گیرد. وقتی رطوبت زیاد است، عرق به راحتی تبخیر نمی شود و بدن در خنک سازی با مشکل مواجه شده و فرد را مستعد گرما زدگی و گرماگرفتگی می کند. هنگامی که شاخص گرما ۹۱ درجه فارنهایت (۳۳ درجه سانتیگراد) یا بالاتر است، باید احتیاط کنید تا بدنتان را خنک نگه دارید.

اقدامات لازم پس از مواجه با فرد گرما زده :

۱- خنک کردن بیمار:

استراحت در محل خنک

ورود به یک ساختمان با تهویه مطبوع بهترین راه است، اما حداقل یک مکان سایه دار پیدا کنید یا در مقابل پنکه بنشینید. به پشت بخوابید و پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.

بکارگیری اعمال خنک کننده

در صورت امکان دوش آب سرد بگیرید، در وان حاوی آب سرد بنشینید یا حوله آغشته به آب خنک را روی پوست خود قرار دهید. اگر در فضای باز هستید، غوطه ور شدن در یک برکه یا جریان آب خنک می تواند به کاهش درجه حرارت کمک کند.

اقدام به خنک کردن بیمار باید هر چه سریعتر صورت گیرد . مهمترین مسئله , کاهش سریع درجه حرارت بدن تا ۳۵ درجه سانتیگراد است . شستشوی بدن توسط الکل , خواباندن بیمار در آب و یخ , استفاده از پنکه یا کولر , غوطه ور کردن بیمار در آب سرد و استفاده از پتوهای خنک کننده می تواند کمک کننده باشد.

برای خنک سازی بدن در دمای طبیعی ، افراد متخصص و پزشک ممکن است از این روش های درمانی استفاده کنند:

غوطه ور شدن در آب سرد

ثابت شده است که حمام آب سرد یا یخ موثرترین روش برای کاهش سریع دمای بدن است. هرچه سریع تر این اتفاق بیفتد، خطر مرگ و آسیب به ارگان های بدن کاهش می یابد.

استفاده از روش‌های خنک کننده تبخیری

اگر دمای بدن در محدوده گرما گرفتگی نیست و حمام آب سرد در دسترس نباشد، کارکنان مراقبت های بهداشتی ممکن است دمای بدن را با استفاده از روش تبخیر کاهش دهند. در حالی که هوای گرم در حال وزش به سمت فرد است، آب خنک روی بدنش می ریزند تا بر اثر تبخیر آن پوست خنک شود.

استفاده از یخ و پتوهای خنک کننده

روش دیگر این است که فرد را در یک پتو خنک کننده مخصوص بپیچند و کیسه های یخ را در کشاله ران، گردن، پشت و زیر بغل قرار دهند تا درجه حرارت پایین بیاید.

داروهایی برای جلوگیری از لرز

اگر روش های درمانی برای کاهش دما باعث لرز شود. پزشک داروی شل کننده عضله تجویز می کند. زیرا لرز، دمای بدن را افزایش داده و درمان را بی اثر می کند.

۲- نوشیدن مایعات خنک :

آب یا نوشیدنی های ورزشی بهترین انتخاب هستند.

۳- عدم مصرف نوشیدنی های الکلی :

از مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید، زیرا کمبود آب بدن را به دنبال خواهند داشت.

۴- عدم استفاده از آسپرین:

مطلقاً آسپرین جهت کاهش تب استفاده نکنید , زیرا نه تنها نمی تواند درجه حرارت را در این افراد تصحیح کند، بلکه دارای یک اثر منفی روی هموستاز بدن است که در این شرایط می تواند بسیار خطرناک باشد.

۵- مانیتورنیگ درجه حرارت بدن بیمار:

مانیتورینگ دقیق بیمار از نظر افزایش مجدد درجه حرارت لازم است . کنترل حرارت بدن باید از طریق رکتال صورت گیرد. زمانی که درجه حرارت به ۳۹ درجه سانتیگراد رسید . عملیات خنک کننده باید متوقف گردد تا از عوارض احتمالی هیپوترمی جلوگیری به عمل آید.

۶- پوشیدن لباس‌های سبک

هرگونه لباس غیرضروری را کنار گذاشته و اطمینان حاصل کنید که لباس‌تان سبک و غیر چسبان است.

۷- جلوگیری از ایجاد لرز در بیمار:

از بروز لرز در بیمار ممانعت بعمل آورید , زیرا لرزیدن موجب افزایش درجه حرارت بدن می شود . در صورت بروز لرز حین خنک کردن بیمار , بلافاصله عامل خنک کننده را حذف نمایید.

اگر در عرض یک ساعت پس از استفاده از این اقدامات درمانی احساس بهبودی نکردید، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید.

بنابراین شما می توانید در مواجه شدن با یک فرد گرمازده اعمال زیر را انجام دهید :

۱- لباس های فرد گرمازده را درآورده و بدن او را در آب سرد فرو برید. اگر چنین امکانی وجود نداشت، با استفاده از یک پارچه یا حوله یا اسفنج ، بدن فرد را با آب سرد خیس کنید یا اینکه قطعات یخ را به آرامی به بدن فرد بمالید.اگر مقدار آبی که در اختیار دارید کم است، ابتدا سر و گردن او را خنک کنید. تکه های یخ را روی گردن ، زیر بغل و کشاله ران او قرار دهید. توسط یک تکه کاغذ یا حوله یا پنکه ، او را باد بزنید. با استفاده از حوله خنک در بدن فرد گرمازده، می توانید وی را به حالت طبیعی بازگردانید

۲- بعد از حمام گرفتن ، فرد را در مکان خنکی قرار دهید. هنگام گرمازدگی از گرفتن دوش آب خیلی سرد به جهت ایجاد شوک، از قرار گرفتن در معرض باد مستقیم کولر به دلیل ایجاد عفونت‌های تنفسی و از نوشیدن سریع مایعات بسیار سرد به جهت به هم خوردن وضعیت سیستم ایمنی و گوارشی بدن خودداری کنید.

۳- پاهای فرد را در محل بالاتری نسبت به بدن او قرار دهید تا جریان خون بیشتر به طرف سر او برود.

۴- دست ها و پاهای فرد را ماساژ دهید تا خونی که خنک شده ، به سمت مغز و مرکز بدن او برود.

۵ – اگر شخص به هوش است، او را تشویق کنید تا کم کم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد. ولی اگر شخص بی هوش باشد، نمی توانید این کار را انجام دهید، بنابراین همانطور که گفتم بدن او را خنک کنید تا وقتی به هوش آمد، آب بنوشد.

از آنجا که فرد گرمازده اشتهای زیادی برای خوردن آب سرد و یخ دارد، باید وی را تشویق کرد تا به تدریج و آهسته مایعات را بنوشد تا معده وی دچار تحریک و درد نشود.

۶- وقتی بدن فرد خنک شد، هر ۱۰ دقیقه یک بار دمای بدن او را از طریق مقعد اندازه گیری کنید تا دمای بدنش کمتر از ۳۸/۵ درجه سانتیگراد نشود.

نکته : هنگامی هم که بدن فرد را در آب سرد فرو می کنید، باید مراقب باشید تا دمای بدنش کمتر از ۳۹/۵ درجه نشود.
اگر هم دماسنج در اختیار نداشتید، تا وقتی که با لمس کردن بدن او احساس می کنید خنک نشده، عمل خنک کردن را ادامه دهید. ولی به محض خنک شدن بدن فرد ، عمل خنک کردن ( در آب سرد یا به شکل دیگر ) را متوقف کنید و اگر دمای بدن او مجدداً افزایش یافت، عمل خنک کردن را از نو شروع کنید.

در چه شرایطی مراجعه به پزشک الزامی است؟

اگر فکر می کنید دچار گرمازدگی شده‌اید، در ابتدا لازم است که :

تمام فعالیت‌های خود را متوقف کرده و استراحت کنید.
به مکان خنک‌تری بروید.
آب خنک یا نوشیدنی‌های ورزشی بنوشید.

در صورت وخیم شدن علائم در طی یک ساعت با پزشک خود تماس بگیرید.

در صورت عدم درمان، گرمازدگی می تواند منجر به گرما گرفتگی شود. در چنین شرایطی یک وضعیت خطرناک که با رسیدن درجه حرارت بدن به ۱۰۴درجه فارنهایت (۴۰ درجه سانتی گراد) یا بالاتر رخ می دهد. گرما گرفتگی نیاز به عملیات فوری پزشکی دارد تا از وارد شدن آسیب دائمی به مغز و سایر اندام های حیاتی که منجر به مرگ می شود، جلوگیری به عمل آید.

اگر با کسی هستید که علائم گرمازدگی دارد، در صورت گیجی یا آشفتگی، از دست دادن هوشیاری یا عدم توانایی در نوشیدن، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

همچنین اگر دمای مرکزی بدن (اندازه گیری توسط دماسنج مقعدی) به ۱۰۴ درجه فارنهایت (۴۰ درجه سانتیگراد) یا بالاتر برسد، به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز خواهید داشت.

پیشگیری از گرمازدگی

می توانید برای جلوگیری از گرمازدگی و سایر بیماری های مرتبط با گرما اقدامات احتیاطی انجام دهید. هنگام افزایش دما، به یاد داشته باشید:

لباس های سبک و گشاد بپوشید.

پوشیدن لباس اضافی یا تنگ، جلوی خنک شدن بدن را می گیرد.

مواظب آفتاب سوختگی باشید.

آفتاب سوختگی بر توانایی خنک شدن بدن تأثیر می گذارد. بنابراین در فضای باز از کلاه لبه دار، عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب با SPF حداقل ۱۵ هر دو ساعت یک بار استفاده کنید.

مایعات را به میزان فراوان مصرف کنید

هیدراته ماندن به تعریق و حفظ دمای بدن کمک می کند.

در مصرف داروهای خاص احتیاط کنید

اگر داروی مصرفی شما اختلالی در میزان آب بدن یا دفع گرما به وجود می آورد، مراقب مشکلات مربوط به گرما باشید.

داخل اتومبیلی که پارک شده ننشینید.

این یکی از دلایل عمده مرگ های ناشی از گرما در کودکان است. دمای خودرویی که زیر آفتاب پارک شده می تواند در عرض ۱۰ دقیقه، ۲۰ درجه فارنهایت (بیش از ۷/۶ درجه سانتیگراد) افزایش یابد.

نشستن داخل اتومبیل پارک شده در هوای گرم، حتی اگر شیشه ها پایین یا ماشین زیر سایه باشد، ایمن نیست. وقتی ماشین را پارک می کنید برای جلوگیری از ورود کودکان به داخل، آن را قفل نگه دارید.

در ساعات گرم روز به خود استراحت دهید.

اگر مجبور به انجام فعالیت شدید در روز گرم هستید، مایعات بنوشید و مرتبا در یک مکان خنک استراحت کنید. ورزش یا فعالیت بدنی را در ساعات خنک روز مانند صبح زود یا عصر انجام دهید.

به آب و هوای جدید خو بگیرید.

زمان کار یا ورزش در گرما را تا زمانی که به آن خو می گیرید، محدود کنید. افرادی که به هوای گرم عادت ندارند، مستعد ابتلا به بیماری های مربوط به گرما هستند. چند هفته طول می کشد تا بدن با هوای گرم سازگار شود.

احتیاط در صورت داشتن ریسک فاکتورها

– در صورت مصرف دارو یا وجود شرایطی که احتمال بروز مشکلات مربوط به گرما را افزایش می دهد، مانند سابقه بیماری گرمایی قبلی، از گرما بپرهیزید. هنگام مشاهده علائم گرمازدگی نیز سریعا اقدامات لازم را انجام دهید.
– اگر در یک رویداد ورزشی بزرگ در هوای گرم شرکت می کنید، اطمینان حاصل کنید که در موارد اضطراری خدمات پزشکی در دسترس است.

-سن: تطبیق دمای بدن شما با شرایط موجود بستگی به وضعیت سیستم عصبی مرکزی شما دارد. در کودکان و افراد بالای ۶۵ سال بدن قابلیت کمتری برای ایجاد تطابق میان بدن و تغییرات دمای محیط دارد. در هردو گروه نیز کنترل نوشیدن مایعات کمتر است که به خطر گرمازدگی میافزاید.

-ورزش و فعالیت در دمای بالا

-قرار گرفتن ناگهانی در معرض هوای گرم: قرار گرفتن ناگهانی در هوای گرم، مثلا درصورت موج هوای گرم تابستانی زود هنگام و یا سفر به مناطق گرم، ریسک ابتلا به گرمازدگی را افزایش میدهد.

-عدم تهویه هوای مناسب:تهویه هوا یکی از موٍرترین عوامل کنترل دمای مرکزی بدن است.

-داروها: برخی داروها توانایی بدن را جهت تطابق با وضعیت و یا هیدراته نگه داشتن کاهش میدهند.

-وضعیت سلامتی بدن: برخی از بیماریهای مزمن میتوانند ریسک ابتلا به گرمازدگی را افزایش دهند.

روش های طب سنتی مفید در پیشگری و درمان گرمازدگی:

به گفته شیخ‌الرییس، دوغ ترش نیز برای گرمازدگی مناسب است.

اگر فرد آفتاب زده شده بهتر است در سایه بنشیند و پای خود را در آب سرد بشوید و

اگر تشنه بود اندک اندک از ظرفی با دهانه باریک آب بنوشد.

علاوه بر این خوراک فرد گرمازده هم باید از غذاهای زود هضم باشد.

همچنین مالیدن روغن بنفشه روی پیشانی، برای جلوگیری از گرمازدگی و سردردهای صفراوی مفید است.

بهتر است بعد از سفر، در صورتی که احتمال گرمازدگی می رود، حمام آب سرد بگیرد تا از آسیب سفر به دور باشد و سرحال آید. البته نباید در این کار عجله کند و باید به تدریج آب تنی کند.

حمام آب سرد و خنک اقدامی ضروری و اورژانسی در مقابله با گرمازدگی است. دوش گرفتن با آب سرد یا غوطه‌ور شدن در وان به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه می‌تواند دمای بدن رو کاهش دهد و یکی از اقدامات ضروری و اورژانسی قبل از رساندن فرد گرمازده به بیمارستان است. این درمان توسط متخصصان نیز توصیه می‌شود زیرا خنکی آب باعث کاهش کلی درجه حرارت بدن می‌شود.

فرد مسافر، سر و سینه خود را از تابش مستقیم نور خورشید بپوشاند و در راه قاووت جو و عصاره میوه تناول کند و قدری برای حرکت صبر کرده و سپس به راه افتد.

کسانی که از باد سر می‌ترسند بهتر است دهان و بینی خود را بپوشانند و در سفر از دوغی که ۲۴ ساعت قبل از سفر در آن پیاز خرد شده باشد، استفاده کنند.

همچنین بوییدن روغن گل سرخ و روغن تخم کدو و خوردن روغن تخم کدو مفید خواهد بود.

شربت سکنجبین:

زکریای رازی گفته است: نوشیدن شربت سکنجبین منافع بسیاری دارد. یکی از منافع سکنجبین این است که چون آن را با یخ خنک کرده و می‌نوشند، صفرا را می‌برد و از التهاب حرارت معده می‌کاهد و آن چه بلغم در معده و روده‌ها باشد، خارج می‌کند. اگر سکنجبین را با ریشه و تخم کاسنی مخلوط کرده و کمی گلاب به آن اضافه کنند، نوشابه‌ای پر سود و شگفت‌آور می‌شود، به خصوص برای کسانی که جگر و معده‌ای گرم داشته یا دچار گرفتگی معده شده‌اند و نیز برای کسانی که مبتلا به نفخ هستند منافع زیادی دارد، اما برای مبتلایان به زخم معده و روده، مضر است.

مصرف خوراکی های خنک و سرد مزاج:

همچنین خوردنی‌های سرد و تر مانند گل بنفشه، خاکشیر، هندوانه و تخم خیارین (خیار، کدو، هندوانه و خربزه) نیز توصیه می‌شود.

عناب و زرشک :

برای رفع گرمازدگی بهتر است عناب را در آب جوشانده و با کمی شکر به صورت خنک میل کنید. البته بهترین دارو برای رفع گرمازدگی دم کرده عناب و زرشک است که همراه با مقداری شکر میل می‌شود.

خاکشیر یخ زده و شربت آب‌لیمو :

استفاده از خاکشیر یخ‌زده و شربت آب‌لیمو برای جلوگیری از گرمازدگی موثر است. برای جلوگیری از اسهال و تأثیر خنکی، خاکشیر باید به شکل یخ‌زده یا همراه خرده یخ مصرف شود، در غیر این صورت ملین و اسهال‌آور است.

با توجه به گرمی و آلودگی هوا، مصرف آب‌لیمو نیز به دلیل داشتن ویتامین C که دارای خاصیت ضدعفونی‌کننده است، توصیه می‌شود و نیاز است هر دو روز یک بار، یک عدد لیمو در آب مصرفی استفاده شود.

تـخـم شـربـتی :

تخم شربت در حقیقت دانه گیاهی از خانواده ریحان است که به علت داشتن ترکیبات لعاب‌دار به صورت لعاب دار شده و معلق در آب (شربت) استفاده می‌شود. لعاب این دانه‌ها پس از جذب آب، به صورت ژله‌ای درمی‌آید که می‌تواند برای رفع عطش مورد استفاده قرار گیرد. تخم شربتی در طب سنتی ایران به عنوان رفع کننده التهابات دستگاه تناسلی و مجاری ادرار کاربرد بسیار داشته است. همچنین در صورت عدم دسترسی به تخم شربتی می توانید از شربت تخم ریحان که ترکیبی خنک تر است نیز بهره ببرید.

استفاده از دمنوش خنک شده بـه‌لیــمــو :

به‌لیمو گیاهی به صورت درختچه است که از برگ آن استفاده می‌شود. این گیاه از قدیم در طب سنتی ایران به عنوان آرام‌بخش، ضد تشنج، ادرارآور، رفع کننده‌ سرگیجه و تپش قلب مورد استفاده بوده و در حال حاضر نیز از آن استفاده می‌شود.

هندوانه :

هندوانه یک میوه تابستانی لطیف، آبدار، خنک کننده، آرام بخش و مسکن التهابات درونی است که اصولا برای رفع عطش در اوج گرمای تابستان مصرف می‌شود و مورد پسند بسیاری از مردم است. طبیعت هندوانه سرد و تر است و برای افراد گرم مزاج بسیار مطلوب است. مربای پوست هندوانه برای رفع حرارت بدن، رفع تشنگی و گرمازدگی بسیار مفید است.

میوه‌هایی مانند آلبالو و خیار نیز نقش بسزایی در کاهش و تنظیم درجه حرارت بدن دارند.

شربت گلاب و یخ :

بنابر اعلام دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران، برای معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خوراندن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدری که باعث استفراغ شده و صفرا را خارج کند. همچنین نوشیدن گلاب خنک، گرمی درون را از بین می‌برد و بدن را تقویت می‌کند و بوییدن گلاب برای تقویت قلب و رفع بیهوشی و تقویت حواس باطنی مفید است.

ماست بخورید:

مصرف ماست شیرین با آب برای مقابله با گرمازدگی بسیار مفید است و پیشنهاد می‌شود برای درمان گرمازدگی ماست بخورید. دو قاشق ماست را با کمی نمک و پودر زیره در آب حل کرده و بنوشید. با نوشیدن ۱ الی ۲ لیوان از این ترکیب محلول ماست در روزهای گرم می‌توانید تا حد زیادی از گرمازدگی جلوگیری کنید.

ماست به دلیل داشتن آب باعث طراوت و سرد شدن بدن‌تان می‌شود. همچنین ماست شامل پروبیوتیک‌ها، پروتئین‌ها، مواد معدنی و ویتامین است که مواد معدنی و پروتئینی مورد نیاز بدن شما را نیز تامین می‌کند.

استفاده از شیره خنک شده ی حاصل از خیساندن و جوشاندن ماش :

در حال حاضر در بیشتر جهان و بخصوص در طب چینی استفاده از ماش جوشانده و خیس خورده در آب یکی از درمان‌های اصلی برای گرمازدگی محسوب می‌شود. زیرا ماش گیاهی ضد تب در طبیعت است و جوشانده‌ی آن باعث دفع سموم بدن می‌شود. یک فنجان ماش را به همراه ۳ فنجان آب بجوشانید و عصاره‌ی آن را برای کاهش و تنظیم دمای بدن‌تان میل کنید.

استفاده از روغن های گیاهی برای جلوگیری از گرما زدگی:

روغن نعناع، روغن اسطوخودوس، روغن زیتون یا روغن بادام رو به نسبت‌های مساوی باهم مخلوط کرده و در پشت گردن، کف دست و داخل مچ دست بمالید. با این‌کار شما به کاهش دمای بدن‌تان کمک می‌کنید. اسطوخودوس برای تسکین پوست در موقع آفتاب سوختگی و همچنین برای اعصاب نیز بسیار مفید است. روغن نعناع اثر خنک کنندگی برای بدن دارد و تب را کاهش می‌دهد.

آب پیاز استفاده کنید :

دو راه برای استفاده از آب پیاز در درمان گرمازدگی وجود دارد:

با دیدن علایم گرمازدگی و برای کاهش دمای بدن‌تان آب پیاز را در پشت گوش، زیر پا و روی قفسه‌ی سینه‌ی خود بمالید.
بعد از گرمازدگی یک قاشق چای خوری آب پیاز را با یک قاشق چایخوری عسل مخلوط کرده و میل کنید.

بهتر است که این مخلوط را تا چند روز بعد از گرمازدگی هم مصرف کنید تا کاملا علائم برطرف بشوند. آب پیاز به عنوان یکی از درمان‌های طبیعی در گرمازدگی استفاده می‌شود اما مکانیزم دقیق عملکردش هنوز شناخته شده نیست.

شربت عصاره تمر هندی و عسل بنوشید :

تمبر هندی را برای چند دقیقه بجوشانید و عصاره‌ی آن را با شکر یا عسل مخلوط و استفاده کنید. میوه‌ای با طبیعت سرده و برای رفع تشنگی و از بین بردن تب بسیار مفید است. حتی استفاده از تمبر هندی تهوع را هم از بین می‌برد.

آب گشنیز بنوشید:

برای رفع تهوع و استفراغ آب گشنیز بنوشید. گشنیز گیاهی خنک کننده است و با از بین بردن حرارت بالای بدن علائم گرمازدگی رو بهبود می‌بخشد

آب دانه رازیانه بنوشید:

دانه رازیانه را کمی نیم وب کرده و شب تا صبح یک قاشق غذاخوری از آن را در یک لیوان آب بخیسانید و صبح میل کنید. این عصاره مقاوت بدن شما در برابر گرمازدگی را افزایش می دهد.

آب انبه بنوشید:

مصرف آب انبه با ادویه جاتی نظیر زیره و یا رازیانه مقاوت طبیعی بدن نسبت به گرمازدگی را افزایش میدهد.

آلو سیاه میل کنید:

آلو سیاه یک میوه آبدار و سرشار از آنتی اکسیدان است و خواص ضد التهابی دارد و خوردن مقادیر کافی از آن در طول روز جهت رفع گرمازدگی مناسب است.

مخلوط سرکه سیب در آب بنوشید:

یک قاشق چایخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب مخلوط کرده و بنوشید. سرکه سیب حاوی مواد معدنی و ویتامین هاست که به دوباره پر کردن الکترولیت‌های از دست رفته‌ی بدن کمک می‌کند.

در پایان یادآور می شویم که تمامی مطالب ذکر شده در این مقاله برای افزایش آگاهی و اطلاع رسانی عمومی در جهت پیشگری و مقابله با گرمازدگی بوده و به عنوان یک تجویز پزشکی برای فرد خاص منظور نشده است، فلذا با توجه به تفاوت های سنی، جنسیتی و مقاومتی و بیماری های مزمن افراد؛ برای رفع گرمازدگی بایست با پزشک یا افراد متخصص هماهنگی و مشورت لازم را در استفاده از موارد فوق به عمل بیاورید.

۱۴۰۰/۰۳/۰۱ – تدوین و گردآوری در گروه سلامت و بهداشت رسانه شاهین شهری

جدیدترین و کامل ترین اخبار شهرستان شاهین شهر و میمه

رسانه خبری، فرهنگی و اجتماعی شاهین شهری
گروه سلامت و بهداشت

وب سایت خبری شاهین شهر
www.shahinshahri.ir

کانال خبری شاهین شهر
به اجتماع بزرگ مجازی شاهین شهری ها در اینستاگرام بپیوندید:
http://instagram.com/shahinshahri.ir